Миграционнай учуокка туруу

Докумуон ылыы

Быстах кэмҥэ олорорго көҥүл ылыы – тас дойду гражданина Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сиригэр олорорго көҥүл ылыар дылы быстах кэмҥэ олорорго омук гражданинын туоһулуур докуменынан эрдэттэн бэлэмэниллибит докумеҥҥа бэлиэтэнэр.

Быстах кэмҥэ олорорго көҥүл 3 сылга бэриллэр.Уһатыы Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сокуонунан көҥүллэммэт.

Быстах кэмҥэ олорорго көҥүл Бэдэрээлнэй сокуонунан икки көрүҥ олохтоммут: тас дойдуттан Арассыыйа Бэдэрээссийэтыгар визанан кэлбит омук гражданнарыгар уонна виза ылара ирдэммэт омук гражданнарыгар.

Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр тас дойдуттан визанан кэлбит омук гражданина быстах кэмҥэ олорорго көҥүлү ыларга олоруохтаах оройуонун миграцияҕа боппуруостарынан дьарыктанар тэрилтэҕэ маннык докумуоннары туттарар:

  1. Сайабылыанньа (2 экземпляр);

  2. Хас сайабылыанньа аайы хаартыска сыһыарыллар;

  3. Паспорт эбэтэр тус бэйэни туоһулуур бэдэрээлнэй сокуонунан уонна норуоттар икки ардыларынааҕы сокуонунан бигэргэтиллибит докумуон;

  4. Сууттамытын (сууттамматагын) туһунан докумуон;

  5. Омук сирин гражданина бэйэтин дойдутун таһыгар олорорго көҥүлүн туоһулуур ситэриилээх тэрилтэнэн бэриллибит докумуон;

  6. Сайыбылыанньа биэрээччи (омук сирин гражданина, гражданствота суох киһи) Арассыыйа доруобуйатын харыстабылын 2015 с. бэс ыйын 29 күнүнээҕи бирикээһинэн бигэргэтиллибит «Тулалыыр дьоҥҥо кутталлаах ыарыылар испииһэгэр» киирбит сыстыганнаах ыарыыларынан, наркоманиянан ыалдьыбатын туһунан докумуон туттарыахтаах. Маны таһынан ВИЧ ыарыы суоҕун туһунан сертификат ирдэнэр. Үөһэ ыйыллыбыт докумуоҥҥа олоҕуран кылгас кэмҥэ олорорго көҥүл, патент, Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр үлэлииргэ көҥүл бэриллиэ суоҕун эбэтэр бэриллибит көҥүл дьиҥэ суоҕунан ааҕыллыан сөп;

  7. Нуучча тылын, Арассыыйа историятын, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин төрүт сокуоннарын билэрин туоһулуур докумуон.

Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр олорорго виза ирдэммэт тас дойду гражданина миграция боппуруостарынан дьарыктанар тэрилтэҕэ маннык докумуоннары туттарар:

  1. 2 экземплярга хаартыскалардаах сайабылыанньа;

  2. Тус бэйэни туоһулуур докумуон;

  3. Арассыыйа доруобуйатын харыстабылын 2015 с. бэс ыйын 29 күнүнээҕи бирикээһинэн бигэргэтиллибит № 384 –н «Тулалыыр дьоҥҥо кутталлаах ыарыылар испииһэгэр” киирбит сыстыганнаах ыарыыларынан, наркоманиянан ыалдьыбатын туһунан докумуон туттарыахтаах.Үөһэ ыйыллыбыт докумуоҥҥа олоҕуран кылгас кэмҥэ олорорго көҥүл, патент, Арассыыйа Бэдэрээссийэгэ үлэлииргэ көҥүл бэриллиэ суоҕун эбэтэр бэриллибит көҥүл дьиҥэ суоҕунан ааҕыллыан сөп соп. Маны таһынан ВИЧ ыарыыта суоҕун туһунан сертификат ирдэнэр.Сертификат сайабылыанньа бэриллиэҕиттэн 30 күн иһигэр дьиҥ болдьохтоох. Үөһэ ыйыллыбыт докумуоннар больдьохторо аахсыллар эрэ биричиинэнэн сайабылыанньанан уһатыллыахтарын сөп;

Арассыыйа Ис дьыалаҕа Министерствотын салайааччыта омук сирин гражданинын сайабылыанньатынан бэриллибит докумуоннар сөптөөх буоллахтарына аахсыллар биричиинэн докумуон бэриллэр болдьоҕун уһатыан сөп.

4. Нуучча тылын, Арассыыйа историятын, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин төрүт сокуоннарын билэрин туоһулуур докумуон.

Судаарыстыбаннай өҥө оҥоруу иһин судаарыстыбаннай тас эргиэн нолуога 1600 солкуобай тутуллар. Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр тас дойдуттан визата суох кэлбит омук гражданина судаарыстыбаннай тас эргиэн нолуогун сайабылыанньатын биэриэн иннигэр төлүүр.

Олорооһун көҥүлэ – омук сирин гражданина Арассыыйа Бэдэрээссийэ сиригэр көҥүл олорор быраабын туоһулуур докумуон, докумуону ылбыт гражданин Арассыыйа Бэдэрээссийэтин көҥүл тахсар, киирэр кыахтаах. Ону таһынан бу докумуон гражданствота суох киһи кини тус бэйэтин туоһулуур кыахтанар.

Олорооһун көрүҥэ хааччаҕа суох болдьоххо бэриллэр.Ол эрээри үрдүк бэлэмнээх идэлээх үлэһиккэ уонна кини дьиэ кэргэнигэр болдьох үлэ эрэ кэмигэр бэриллэр.

Олорооһун көрүҥэр көҥүлү ылыы Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сиригэр 1 сылтан итэҕэһэ суох кылгас кэмҥэ көҥүлүнэн олорбут омук сирин гражданыгар бэриллиэн сөп. Олорооһун көрүҥэр көҥүлү ыларга сайабылыанньа 8 ыйтан итэҕэһэ суох олорон баран уонна быстах кэмҥэ олорор көҥүл бүтүө 4 ыйтан хойутааһына суох бэриллэр.

Олорооһун көрүҥүн көҥүлүн ылыы быстах кэмҥэ олорорго көҥүлу ылбатах да маннык омук гражданнырын араҥатыгар бэриллэр.

  1. Урукку СССР гражданнарыгар уонна РСФСР сиригэр төрөөбүттэргэ;

  2. 18 саастарын туола илик уонна төрөппүтэ (иитээччитэ, опекуна, көрөөччүтэ) больдьоҕо суох кэмҥэ Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сиригэр олорор буоллаҕына;
  3. 18 саастарын туола илик уонна төрөппүтүн (иитээччитин, опекунун, көрөөччүтүн) кытта Арассыыйа Бэдэрээссийэ сиригэр олорор больдьоҕо суох кэмҥэ олорорго көҥүл көрдөөччүлэргэ;
  4. Төрөппүтэ (иитээччитэ, опекуна, көрөөччүтэ) уола, кыыһа больдьоҕо суох кэмҥэ Арассыыйа Бэдэрээссийэ сиригэр олорор буоллаҕына уонна Арассыыйа Бэдэрээссийэ гражданнара буоллахтарына;
  5. 18 сааһын сиппит , дойдутун сокуонунан кыаҕа суох (недееспособный) эбэтэр хааччахтаах кыахтаах (ограниченно дееспособный) төрөппүтүн (иитээччитин, опекунун, көрөөччүтүн) кытта Арассыыйа Бэдэрээссийэ сиригэр олорор больдьоҕо суох кэмҥэ олорорго көҥүл көрдөөччүлэргэ;
  6. 18 сааһын сиппит , дойдутун сокуонунан кыаҕа суох (недееспособный) эбэтэр хааччахтаах кыахтаах (ограниченно дееспособный) төрөппүтэ (иитээччитэ, опекуна, көрөөччүтэ) Арассыыйа Бэдэрээссийэ сиригэр олорор больдьоҕо суох кэмҥэ олорор буоллаҕына;
  7. Омук сирин гражданыгар нуучча тылын баһылаабыт буоллаҕына, 2002 сыл муус устар 31 күнүнээҕи № 62 –ФЗ “Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотын туһунан» Бэдэрээлнэй сокуон 33.1. ыстатыйатыгар сөп түбэһиннэрэн;
  8. Бэйэтэ эбэтэр чугас аймаҕа, иитээччитэ, кэргэнэ сокуоннайа суох Крым олохтоохторун департациялааһынтан эмсэҕэлээбитин ол кэннэ чөлүгэр түһэриллибитин (реабилитация) туһунан Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Ис дьыала, прокуратура органнарыттан, сууттан докумуоннаах буоллаҕына;
  9. Үрдүк бэлэмнээх идэлээх үлэһит уонна кини дьиэ кэргэнигэр 2002 сыл от ыйын 25 күнүнээҕи №115 –ФЗ “ Омук гражданнара Арассыыйа Бэдэрээссийэтин бырааптарын туһунан» Бэдэрээлнэй сокуон 13.2. ыстатыйатыгар сөп түбэһиннэрэн;
  10. Олорооһун көрүҥэр көҥүлү ыларга сайабылыанньаны Арассыыйа Бэдэрээссийэ сиригэр 6 ыйтан итэҕэһэ суох үлэлээбит омук гражданнара уонна гражданствота суохтарга сайабылыанньа бэриллибит күнүттэн 6 ый иһигэр үлэлээбит кэмигэр үлэ биэрээччи кылгас кэмҥэ көҥүлүнэн олорбут омук сирин гражданыгар бэриллиэн сөп. Болдьоҕо суох кэмҥэ олорорго көҥүлү ыларга сайабылыанньа 8 ыйтан итэҕэһэ суох олорон баран уонна кылгас кэмҥэ олорор көҥүл бүтүө 4 ыйтан хойутааһына суох бэриллэр. Арассыыйа Бэдэрээссийэтин үлэлээх буолууну иилиир – саҕалыыр (салайар) ситэриилээх федеральнай органнарынан бигэргэтиллибит квалификациялаах идэлэргэ, дуоһунастарга үлэлээбит кэмигэр үлэ биэрээччи Арассыыйа Бэдэрээссийэтин пенсионнай фондатыгар страховой усунуоһу төлүүрэ булгу ирдэнэр;
  11. Арассыыйа Бэдэрээссийэтэ үрдүк үөрэҕи биэрэр судаарыстыбаннай аккредитациялаах үөрэх тэрилтэтин күнүскү форматын бүтэрбиттэргэ;
  12. Арассыыйа Бэдэрээсийэтигэр олорооччуга гражданствотын больдьоҕо бүппүттэргэ;

  13. Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр үйэтин тухары олорбут, ол гынан баран Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотын кыайан ылбатахтарга. Суут уурааҕынан буруйу оҥорорго холоммут Араассыыйа Бэдэрээссийэтин Холуобнай кодексын 205, 205.1 ыстатыйаларынан, 205.2 сытатыйа 25 чааһынан, 205.3 – 205.58, 2506, 208 ыстатыйаларынан, 211 ыстатыйа 4 чааһынан, 281, 282.1 – 282.3 чааһынан уонна 360 ыстатыйа (террористическай дьайыы) буруйу оҥорбута биллибит дьонтон уратыларга;
  14. 2002 сыл ыам ыйын 31 күнүнээҕи № 62 –ФЗ « Арассыыйа Бэдэрээссийэ гражданствотын туһунан» Бэдэрээлнэй сокуон 33.1. ыстатыйатыгар сөп түбэһэр омук сирин гражданнарыгар;
  15. Сөбүлэһии 4 ыстатыйатыгар, 1 пуунугар Беларусь өрөспүүбүлүкэтин гражданыгар Арассыйа Бэдэрээссийэтэ уонна Беларусь өрөспүүбүлүкэтин икки ардыгар көҥүл сылдьалларыгар уонна олороллоругар тэҥ бырааптаахтарын ыйыллар.

Сайабылыанньа биэрээччилэринэн олорооһун көрүҥэр тиксибиттэр уонна олорооһун көрүҥүн уларытыыга сайабылыанньа биэрбит омук гражданнара буолуохтарын сөп, өскөтүн:

  1. Омук гражданина 14, 20 уонна 45 сааһын туоллаҕына;
  2. Омук гражданина быраабыланы тутуһан араспаанньатын, аатын, төрөөбүт чыыһылатын, ыйын, сылын, миэстэтин уонна хайа сир гражданина буоларын туһунан уларыттаҕына;

  3. Эр киһи дьахтар, оттон дьахтар эр киһи буолан уларыйдаҕына;
  4. Олорооһун көрүҥэ алдьанан, эбэтэр атын ханнык эмит биричиинэнэн туһаттан таҕыстаҕына;

  5. Олорооһун көрүҥүн суругар оҥорууга араспаанньата, аата, төрөөбүт чыыһылата, ыйа, сыла, миэстэтэ сыыһа-халты оҥоһуллубут буоллаҕына.

Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Нолуогун кодексын 333.28 ыстатыйатын 1 пунктун 18 подпунктун сөп түбэһиитинэн, олорооһун көрүҥүн ылыы иһин уонна ону уларытар түбэлтэтигэр, омук гражданина 5000 cолкуобай Судаарыстыбаннай пошлина төлүүр.

Судаарыстыбаннай өҥөнү оҥоруу болдьоҕо:

  1. Олорооһун көрүҥүн ылыыга сайабылыанньа биэрбит күнүттэн түөрт ый кэтэһэр – кылгас быстах олоруу кенулун тирэҕирэн Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр олохсуйбута маҥнайгы сылыгар 8 ыйтан кырата суох олорбут омук гражданина; Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр мэлдьи олохсуйбут сокуоннай сааһын туола илик омук гражданинын, эбэтэр тас дойду судаарыстыбатын сокуонугар тирэҕирэн кыаҕа суох диэн быһаарыллыбыт эбэтэр кыаҕа хааччахтаммыт омук гражданинын омук төрөппүтэ (иитээччитэ, көрөөччүтэ-истээччитэ, попечителэ); уон аҕыс сааһын туола илик омук гражданинын, кинилиин тэҥҥэ омук гражданинын олорооһун көрүҥүн ылааччы омук төрөппүтэ (иитээччитэ, көрөөччүтэ-истээччитэ, попечителэ), эбэтэр тас дойду сокуонугар тирэҕирэн кыаҕа суох диэн быһаарыллыбыт эбэтэр кыаҕа хааччахтаммыт омук гражданинын, кинилиин тэҥҥэ омук гражданинын олорооһун көрүҥүн ылааччы омук төрөппүтэ (иитээччитэ, көрөөччүтэ-истээччитэ, попечителэ); Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр куруутун олохсуйбут уонна Арассыйа Бэдэрээссийэтын граждана буолбут уол эбэтэр кыыс оҕолоох, төрөппүттээх (иитээччилээх көрөөччүлээх-харайааччылаах, попечителлээх) омук гражданина; Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотын судургу бэрээдэгинэн ылар бырааптаах квалифицированнай идэлээх омук гражданнарын уонна гражданствота суох дьоннорун анал идэлэр тиһиликтэригэр киирбит идэлэринэн (специальностарынан, дуоһунастарынан) Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр үлэлииргэ анаан олорооһун көрүҥүн көрдүүр сайабылыанньатын биэриитин күнүн иннинэ 6 ыйтан кырата суох биэрбит омук гражданина; Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр судаарыстыбаннай аккредитациялаах үрдүк үөрэҕи сирэйинэн үөрэтиитин ситиһиилээхтик баһылаан үөрэҕи ылбытын уонна туйгун квалификацияны ылбытын туоһулуур докумуоннаах омук гражданина; «Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотын» Бэдэрээссийэ сокуонун 41.1 үһүс ыстатыйатын эбэтэр бастакы чааһыгар ыйыллыбыт киһи;

  2. Олорооһун көрүҥүн ылыыга сайабылыанньа биэрбит күнүттэн үс ый кэтэһиллэр – Крымскай АССР сириттэн сокуона суох депортацияламмыт омук гражданинын чугас хаан аймаҕа, иитэ ылбыт киһитэ эбэтэр ыйыллыбыт гражданин кэргэнэ, иитэ ылбыт оҕолоро; «Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр омук гражданын быраабын балаһыанньатын» Бэдэрээлнэй сокуонун 13.2 ыстатыйатынан Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр үлэлиир идэтин баһылаабыт идэлээх үлэһит уонна кини дьэ кэргэнэ. Идэтин баһылаабыт идэлээх үлэһит дьиэ кэргэнин чилиэннэринэн кэргэнэ, оҕолоро (ону тэҥэ иитиигэ ылыллыбыттар), оҕотун кэргэнэ, ийэлээх-аҕата (ону тэнэ иитэ ылбыттар), кэргэнин ийэлээх аҕата, эбээтэ, эһээтэ, сиэннэрэ; Беларусь өрөспүүбүлүкэтин гражданина Арассыйа Бэдэрээссийэтэ уонна Беларусь өрөспүүбүлүкэтин икки ардынааҕы Сөбүлэһии 4 ыстатыйатынан, 1 пуунунан көҥүл сылдьалларыгар уонна олороллоругар тэҥ бырааптаахтара ыйыллар;

  3. Омук гражданина тылы баһылааччынан билиниллибит буоллаҕына Бэдэрээлнэй сокуон ыам ыйын 31 күннээҕи 2002 сыллааҕы Бэдэрээлнэй сокуон 62- ФЗ нуөмэрдээх «Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотын туһунан» 33.1 ыстатыйатын чэрчитинэн; Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр олорор омук гражданина ону тэҥэ Ассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотын биэрии быһаары тохтотуллубут буоллаҕына, атын сирэйдэри киллэрбэккэ туран үөһээ этиллибит быһаарыы суут уурааҕынан биир эмит буруйу оҥорон (буруйу оҥорооһуҥҥа бэлэмнэммит эбэтэр буруйу оҥорооһуҥҥа соруммут) тохтотуллубут буоллаҕына, Арассыйа Бэдэрээссийэтин Холуобунай кодексын 205, 205.1 ыстатыйалартан, 205.2 ыстатыйа иккис чааһыттан, 205.3-205.5,206,208 ыстатыйалартан, 211 ыстатыйа төрдүс чааһыттан, 281,282.1-282.3 уонна 361 ыстатыйалартан биир эмит буруйу оҥорооһун (буруйу оҥорооһуҥҥа бэлэмнэммит эбэтэр буруйу оҥорооһуҥҥа соруммут) баар буоллаҕына, Арассыйа Бэдэрээссийэтин Холуобунай кодексынан көрүллүбүт 277-279 уонна 360 ыстатыйаларынан өскөтүн кинилэр террористическай улэни оҥорооһуну кытта кэҥнээх буолбут буоллаҕына;

  4. Олооһун көрүҥүн биэриитигэр сайабылыанньа бэриллибит күнүттэн15 күн иһигэр – Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр олорор ону тэҥэ Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствота тохтотуллубут омук гражданиныгар. Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр политическай хорҕойор сир көҥүлүн ылбыт омук гражданиныгар;

  5. Омук гражданнарынан олорооһун көрүҥүн уларытыыга, 257-ФЗ нуөмэрдээх Бэдэрээлнэй сокуонунан болдьоҕо суох олох көрүҥүн ылыыга сайабылыанньатын биэрбит кунүттэн 7 улэ күнүнэн;

  6. Гражданствота суох омук гражданина олорооһун көрүҥүн уларытыыга, 257-ФЗ нуөмэрдээх Бэдэрээлнэй сокуонунан болдьоҕо суох олох көрүҥүн ылыыга сайабылыанньатын биэрбит кунүттэн 15 үлэ күнүнэн;

  7.  Арассыйскай Бэдэрээссийэ сокуонунан государственнай көмө больоҕо тохтотуллара көрүллүбэтэх.

Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотын ылыныы (62№-дээх-ФЗ Бэдэрээссийэ сокуонун 11 ыстыйата):

а) Төрүөҕүттэн;

б) Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотын ылыныы түмүгэр;

в) Арассыыйа гражданствотын чөлүгэр түһэрии түмүгэр;

г) 62№-дээх-ФЗ Бэдэрээссийэ сокуонунан эбэтэр Арассыыйа Бэдэрээссийэтин аан дойдутааҕы дуогабарыгар көрүллүбүт атын төрүөккэ олоҕуран.

Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотын ылыы уопсай уонна судургутуллубут бэрээдэгинэн оҥоһуллар. Уопсай уонна судургутуллубут бэрээдэк төрүөтүнэн, усулуобуйатынан, туһааннаах сайабылыанньа көрүллэр кэминэн уонна быһаарыы ылыллар компетенциятынан уратылаһар.

Сайабылыанньанан Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотын ылыыга Уопсай бэрээдэк быһыытынан быһаарыыны Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Бэрэсидьиэнэ ылар, оттон судургутуллубут бэрээдэгинэн – регион таһымыгар Арасыыйа ИДьМ туһааннаах органын салайааччыта.

Арассыыйа гражданствотыгар уопсай бэрээдэгинэн ылыы усулуобуйата 62№-дээх-ФЗ Бэдэрээссийэ сокуонун 13 ыстатыйатыгар ыйыллар. Биир сүрүн усулуобуйа Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сиригэр биэс сылтан итэҕэһэ суох үргүлдьү олохсуйан олоруу буолар.

Арассыыйа гражданствотыгар судургутуллубут бэрээдэгинэн 2002 с. ыам ыйын 31 күнүгэр бигэргэммит “Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотын туһунан” Бэдэрээссийэ сокуонун 62№-дээх-ФЗ 14 ыстатыйатыгар (салгыы — Бэдэрээссийэ сокуонун 62 №-дээх-ФЗ) ыйыллыбыт сорох дьон категориятыгар сөп түбэһэр усулуобуйалар, төрүөттэр баар эрэ түгэннэригэр ылыллар:

1. Гражданствота суох сирэйдэр, урукку ССРС гражданстволаах ССРС састаабыгар киирсэр судаарыстыбаларга олорор, олорбут уонна ол судаарыстыба гражданствотын ылымматахтар.

2. Омук гражданнара уонна гражданствота суох сирэйдэр:

а) РСФСР сиригэр-уотугар төрөөбүттэр уонна урукку ССРС гражданнара;

б) Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданинын кытта үс сылтан итэҕэһэ суох эр-ойох сыһыаннаах, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сиригэр-уотугар олорооччулар;

в) Үлэни кыайбат буолбут уонна үлэлиир кыахтаах кыыстаах эбэтэр уоллаах, уон аҕыс сааһын туолбут Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданнара оҕолоохтор;

г) Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданина оҕолоохтор, — өскөтүн, биир төрөппүт Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданина эрээри өлбүт, эбэтэр сокуон күүһүгэр киирбит суут уурааҕынан, сураҕа суох сүппүт, үлэни кыайбат буолбут, эбэтэр хаарчахтаах үлэни кыайар, төрөппүт быраабыттан быһыллыбыт, эбэтэр төрөппүт бырааба хаарчахтаммыт буоллаҕына;

д) Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданина, уон аҕыс сааһын туолбут кыыс эбэтэр уол оҕолоох уонна сокуон күүһүгэр киирбит суут уурааҕынан, үлэни кыайбат буолбут, эбэтэр хаарчахтаах үлэни кыайар, — өскөтүн, атын төрөппүтэ Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданина эрээри өлбүт, эбэтэр сокуон күүһүгэр киирбит суут уурааҕынан, сураҕа суох сүппүт, үлэни кыайбат буолбут, эбэтэр хаарчахтаах үлэни кыайар, төрөппүт быраабыттан быһыллыбыт, эбэтэр төрөппүт бырааба хаарчахтаммыт буоллаҕына;

е) Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданина буоларга сайабылыанньа биэрэр күҥҥэ диэри холбоон биир сылтан итэҕэһэ суох, 2002 с. от ыйын 1 күнүн кэнниттэн судаарыстыба аккредитациялаах Арассыыйа үөрэҕин эбэтэр наукатын тэрилтэтигэр сүрүн профессиональнай үөрэх бырагырааматынан идэ ылбыт уонна Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сиригэр-уотугар үлэлиир;

ж) Урбаанньыт Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданина буоларга сайабылыанньа биэрэр сылыгар Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Бырабыыталыстыбата бэрээдэктээбит эргиэн көрүҥүнэн Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр холбоон үс сылтан итэҕэһэ суох урбаанынан дьарыгырар. Уонна ыйыллыбыт кэмҥэ сыл ахсын Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Биэнсийэ пуондатыгар нолуок, страховка взноһун 1 мөлүйүөн солкуобайтан кырата суох сууманы төлөөбүт;

з) Инвестор, Арассыыйа юридическай сирэй уставной (складочнай) капитала 10 бырыһыантан кырата суох, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Бырабыыталыстыбата бэрээдэктээбит эргиэн көрүҥүнэн Арассыыйа Бэдэрээссийэтин территориятыгар холбоон үс сылтан итэҕэһэ суох үлэлиир. Арассыыйа юридическай сирэй уставной (складочнай) капитала 100 мөлүйүөн солкуобайтан кырата суох уонна ыйыллыбыт кэмҥэ сыл ахсын Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Биэнсийэ пуондатыгар нолуок, страховка взноһун 6 мөлүйүөн солкуобайтан кырата суох сууманы төлөөбүт;

и) Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданина буоларга сайабылыанньа биэрэр күҥҥэ диэри холбоон биир сылтан итэҕэһэ суох Арассыыйаҕа Минтруд бигэргэппит, судургутуллубут бэрээдэгинэн Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданина буоларга бырааптаах омук гражданнара уонна гражданствота суох сирэй идэ (специальность, дуоһунас) испииһэгэр киирбит идэҕэ(специальноска, дуоһунаска үлэлиир;

к) Төрөппүт, саатар биирэ, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданина уонна Арассыыйа сиригэр-уотугар олорор;

л) Беларусь, Казахстан, Молдова эбэтэр Украина Өрөспүүбүлүкэлэрин гражданнара;

2.1. Арассыыйа Бэдэрээссийэтин олохтоохторо, нуучча тылын билээччилэр Бэдэрээссийэ сокуонун 62 №-дээх-ФЗ 33.1 ыстатыйатыгар олоҕуран;

2.2. Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданинын кытта эр-ойох буолбуттар, Арассыыйа сиригэр-уотугар олороллор, кэргэнниилэр төрөппүт оҕолордоохтор;

3. Үлэни кыайбат буолбут, Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр урукку ССРС састаабыгар киирсэр судаарыстыбаттан көһөн кэлбиттэр, олорор сирдэринэн Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр 2002 с. от ыйын 1 күнүн туругунан бэлиэтэммиттэр;

4. Аҕа дойду улуу сэриитин бэтэрээнэ, урукку ССРС гражданстволаах уонна Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сиригэр-уотугар олорор;

5. Оҕо, төрөппүтүттэн биирдэстэрэ Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданина, төрөппүт, эппэкиин, попечитель сайабылыанньатынан Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотын ылааччы;

6. Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр кыраныыса таһыгар олорооччу биир дойдулаах, баҕа өттүнэн көһөн кэлиигэ көмөлөһөр судаарыстыба бырагырааматын кыттыылааҕа, быстах кэмҥэ Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр көһөн кэлэргэ көҥүл ылбыт эбэтэр Арассыыйа Бэдэрээссийэтин субъегын сиригэр-уотугар регистрациялаах, эбэтэр олорорго талбыт сиригэр учуокка турбут;

7. Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Бэрэсидьиэнин ыйыытынан, Бэдэрээссийэ сокуонун 62 №-дээх-ФЗ бастакы чааһын 29 ыстатыйатынан категорияҕа киирсэллэр:

— Украина Донецкай, Луганскай уобалаһын сорох оройуоннарын олохтоохторо;

— Украина гражданнара, атын судаарыстыба гражданствотын ылымматахтар, Крымҥа уонна Севастополь куорат олохтоохторо, 2014 с. кулун тутар 18 күнүн иннигэр бу мтргэ-уокка барбыттар, ону кытта кинилэр оҕолоро, иитиигэ ылыллыбыттара, кэргэттэрэ уонна төрөппүттэрэ;

— Гражданствота суохтар, Крымҥа уонна Севастополь куоракка төрөөбүттэр, бастайааннай олорбуттар, 2014 с. кулун тутар 18 күнүн иннигэр бу сиртэн-уоттан барбыттар, ону кытта кинилэр оҕолоро, иитиигэ ылыллыбыттара, кэргэттэрэ уонна төрөппүттэрэ;

— Украина гражданнара уонна граждаснтвота суохтар, Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр быстах кэмҥэ олорорго көҥүллээхтэр, тэскиллээччи дастабырыанньалаахтар, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сиригэр-уотугар быстах хорҕойор сир ылар туоһу суруктаахтар эбэтэр Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр судаарыстыбаннай бырагыраама кыттыылааҕа, кыраныысса таһыгар олорон баҕа өттүнэн көһөр сибидиэтилистибэлээхтэр, 2014с. муус устар 7, 27 күннэригэр дылы Украина Донецкай, Луганскай уобалаһыгар олорбуттар уонна ону кытта кинилэр оҕолоро, иитиигэ ылыллыбыттара, кэргэттэрэ уонна төрөппүттэрэ;

— Омук гражданнара уонна гражданствота суохтар, бэйэлэрэ эбэтэр чугас аймахтара, ииппиттэрэ эбэтэр кэргэттэрэ Крым АССР сириттэн-уотуттан сокуоннайа суох депортацияламмыттар ону кытта кинилэр оҕолоро, иитиигэ ылыллыбыттара, кэргэттэрэ уонна төрөппүттэрэ;

— Афганистан Ислам Өрөспүүбүлүкэтин, Ирак Өрөспүүбүлүкэтин, Йеменскэй Өрөспүүбүлүкэ уонна Сирия Араб Өрөспүүбүлүкэтин, РСФСР сиригэр-уотугар уонна уруккута СССР гражданстволаахтар, ону таһынан кинилэр оҕолоро, ол иһигэр иитиигэ ылбыт оҕолор, кэргэнниилэр уонна төрөппүттэр.

Ону таһынан, 1999 сыл олунньу 26 күнүнээҕи Беларусь, Казахстан, Кыргыз Өрөспүүбүлүкэлэрин уонна Арассыыйа Бэдэрээссийэтин икки ардынааҕы гражданствоны ылыы судургутуллубут бэрээдэгэр олоҕуран, Казахстан, Кыргыз, Беларусь Өрөспүүбүлүкэлэрин олохтоохторо Арассыыйа Бэдэрээссийэтин иэнигэр судургутуллубут бэрээдэгинэн гражданство ылаллара оннугар хаалар.

Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотын ылыы, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотын чөлүгэр түһэрии, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотыттан тахсыы, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствота баарын-суоҕун бэрэбиэркэлэтии иһин 3 500 солк. суумалаах судаарыстыбаннай пошлина төлөнөр. Бэдэрээссийэ сокуонун 62№-дээх-ФЗ 16 уонна 20 ыстатыйатыгар олоҕуран, сайабылыанньа төттөрү ыллахха, судаарыстыбаннай пошлина төннөрүллүбэт.

Арассыыйаҕа биир дойдулаахтары көһөрөр сыаллаах Судаарыстыбаннай бырагыраама үлэлиир. Бу бырагыраамаҕа сокуонунан тас дойдуларга олорор, куруук эбэтэр быстах кэмҥэ Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сиригэр-уотугар олорор эбэтэр суһал хомуур бэрээдэгинэн кэлбит, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сиригэр-уотугар тэскилээбит дьонунан билиниллибит эбэтэр быстах кэмҥэ Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр хорҕойор сир көҥүлүн ылбыт биир дойдулаахтарбыт кыттыыны ылаллар.

«Тас дойдуларга олорор биир дойдулаахтарбытыгар аналлаах Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Судаарыстыбаннай бэлиитикэтэ» 1999 сыл ыам ыйын 24 күнүнээҕи 99-ФЗ №-дээх Бэдэрээлинэй сокуон 1-гы ыстатыйатыгар олоҕуран, биир дойдулаахтарбытынан билиниллэллэр: биир судаарыстыбаҕа төрөөбүттэр, онно олорооччулар эбэтэр олоро сылдьыбыт дьон уонна тыллара, устуоруйалара, култуурунай нэһилиэстибэлэрэ, үгэстэрэ, абыычайдара, ону таһынан бу ыйыллыбыт дьон биир төрүттээх сыдьааннара.

Ыйыллыбыт сокуон балаһыанньатын быһыытынан биир дойдулаахтарбыт ахсааннарыгар киирсэллэр:

— Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сириттэн-уотуттан куруук тас олорор Арассыыйа гражданнара.

— Арассыыйа Бэдэрээссийэтин тас өттүгэр олорор дьон, ону таһынан кинилэр сыдьааннара уонна, быраабыла быһыытынан, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин олохтоох норуоттарыгар киирсэр, ону таһынан Арассыыйа Бэдэрээссийэтин духуобунай, култуурунай уонна быраап өттүнэн сыһыаныгар көҥүл быһаарыныыны ылбыт, биир төрүттээх сыдьааннарынан Арассыыйа Бэдэрэссийэтигэр эрдэ олоро сылдьыбыт аймахтара, ол иһигэр:

— ССРС састаабыгар киирсэр судаарыстыбаларга олорор ССРС гражданствотын ыла сылдьыбыттар, ол судаарыстыбалар гражданстволарын ылбыттар эбэтэр гражданствоны ылбатахтар;

— Сөп түбэһэр гражданскай бас билиилээх уонна тас дойдулар гражданнара буолбут эбэтэр гражданстволара суох Арассыыйа судаарыстыбатыттан, Арассыыйа өрөспүүбүлүкэтиттэн, РСФСР, ССРС уонна Арассыыйа Бэдэрээссийэтиттэн атын дойдуга олохсуйбуттар (эмиграннар).

— Арассыыйа Бэдэрээссийэтин тас өттүгэр олорор Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданиннара, гражданскай бас билии быһыытынан, биир дойдулаахтарбытынан буолаллар. Ону Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр гражданстволааҕын туоһулуур докумуоннара бигэргэтэр.

Онтон атын дьон биир дойдулаахтарбытынан ааҕыныахтарын сөп, өскөтүн тус санааларынан уопсастыбаннай эбэтэр профессиональнай үлэлээһин нуучча тылын, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин норуоттарын төрүт тылларын, Арассыыйа култууратын тас дойдуга сайыннарар, Арассыыйа Бэдэрээссийэтин кытта доҕордуу сыһыаны ыкса олохтуур, биир дойдулаахтарбыт уопсастыбаннай түмсүүлэрин өйүүр уонна биир дойдулаахтарбыт бырааптарын көмүскүүр эбэтэр Арассыыйа Бэдэрээссийэтин икки ардыгар духуобунай уонна култуурунай сибээһи олохтууругар атын көҥүл туоһулаах буоллаҕына.

Судаарыстыбаннай бырагыраамаҕа уон аҕыс cааһын толору туолбут, бэйэтэ дьарыктаах уонна Судаарыстыбаннай бырагыраама олохтообут ирдэбилигэр хапсар биир дойдулаахпыт кыттар.

Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр көһөн кэлэргэ көҥүллээх Судаарыстыбаннай бырагыраамаҕа кыттааччы дьиэ кэргэнин чилиэнигэр киирсэллэр: кэргэнэ; оҕолоро, ол иһигэр иитэ, эппиэкэҕэ көрө-харайа (попечительствоҕа) ылбыт оҕолоро; кыттааччы кэргэнин оҕолоро; кыттааччы уонна кини кэргэнин бииргэ төрөөбүттэрин оҕолоро, ол иһигэр иитэ, эппиэкэҕэ көрө-харайа (попечительствоҕа) ылбыт оҕолоро, эбэлэр, эһэлэр, сиэннэр. Дьиэ кэргэҥҥэ толору сааһын сиппит киһи баар буоллаҕына (кэргэниттэн ураты), Судаарыстыбаннай бырагыраамаҕа бэйэтэ кыттар кыахтаах.

Судаарыстыбаннай бырагыраамаҕа кыттыы туһунан быһаарыныыны биир дойдулаахпыт олорор миэстэтин, үлэтин уонна (эбэтэр) үөрэҕин уонна үлэлиир, үөрэнэр, айар-тутар, о.д.а. кыаҕын Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сиригэр-уотугар олоххо киллэрэр кыахтааҕын өйдөөн-төйдөөн туран, баҕа өттүнэн быһаарынар. Биир дойдулаахпытыгар, Судаарыстыбаннай бырагыраама кыттыылааҕар, Арассыыйа Бэдэрээссийэтэ олохтообут биэс сыллаах туоһу докумуона (сибидиэтэлистибэтэ) бэриллэр. Туоһу сурук болдьоҕо бүттэҕинэ, биир дойдулаахпыт Судаарыстыбаннай бырагыраама кыттыылааҕа буолан бүтэр. Кыттааччы сибидиэтэлистибэтигэр ыйыллыбыт дьиэ кэргэнин чилиэннэрэ эмиэ кыттааччы дьиэ кэргэнин чилиэнэ диэн ааты сүкпэт буолаллар. Судаарыстыбаннай бырагыраама кыттыылааҕын сибидиэтэлистибэтэ кыттааччы, кини дьиэ кэргэнин бырааптарын уонна эбэһээтилистибэлэрин туоһулуур. Ону таһынан Арассыыйа Бэдэрээссийэтин уонна Арассыыйа Бэдэрээссийэтин субъектарын, көһөн кэлбит сириттэн тутулуктанан, гарантиялаах уонна социальнай өйөбүллээх буолалларын туоһулуур.

Биир дойдулаахтарбыт Судаарыстыбаннай бырагыраама иһинэн Арассыыйа Бэдэрээссийэтин сиригэр-уотугар олохсуйар, үлэлиир уонна (эбэтэр) үөрэнэр уонна үлэлиир, үөрэнэр, айар-тутар, о.д.а. кыахтарын арыйар сыалтан, бэйэтигэр сөптөөх сиргэ көһөр бырааптаах.

Судаарыстыбаннай бырагыраамаҕа сөп түбэһиннэрэн, биир дойдулаахтары Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр ылыы уонна олохтооһун көһөн кэлбит сирин сиһилии быһаарыылаах (Арассыыйа Бэдэрээссийэтин субъектара үлэнэн, дьиэнэн хааччыйар уонна социальнай өйөбүлү оҥорор кыахтарынан) региональнай бырагырааматыгар олоҕурар.

Көһөн кэлии сирэ-уота – Судаарыстыбаннай бырагыраама кыттыылааҕа көһөрүү бырайыагынан сыал-сорук оҥостон болҕомтоҕо ылбыт Арассыыйа Бэдэрээссийэтин субъегын сирэ-уота эбэтэр кини чааһа.

Судаарыстыбаннай бырагыраама кыттыылаахтарыгар уонна дьиэ кэргэннэрин чилиэннэригэр көһөн кэлиэхтэрин сөптөөх сир икки араҥата баар: кэскиллээх олохсуйар сир уонна онно хапсыбат сирдэр-уоттар.

Саха Өрөспүүбүлүкэтэ кэскиллээх сирдэрин-уоттарын ахсааннарыгар киирсэр. Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр стратегия өттүнэн улахан суолталаах сир буолар. Приоритетнай олохсуйар сирдэр испииһэктэрэ Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Бырабыыталыстыбатын ыам ыйын 27 күнүнээҕи 848 №-дээх Дьаһалыгар тахсыбыта. Судаарыстыбаннай бырагыраамаҕа кыттар Уһук Илин уонна Байкал регионнара приоритетнай олохсуйар сирдэр ахсааннарыгар киирсэллэр. Бу – Уһук Илин уон региона (Бурятия Өрөспүүбүлүкэтэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтэ, Забайкальскай кыраай, Камчатскай, Приморскай, Хабаровскай кыраайдар, Амур, Магадан уонна Сахалин уобаластара, Еврейскэй автономнай уобалас), Байкальскай регион биир субъега (Иркутскай уобалас).

Тас дойдуга гражданстволаах эбэтэр гражданствота суох Судаарыстыбаннай бырагыраама кыттыылааҕын уонна дьиэ кэргэнин чилиэннэрин бырааптара:

— Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Бырабыыталыстыбата бигэргэппит квотата суох быстах кэмҥэ олорорго көҥүлүн уонна Арассыыйа Бэдэрээссийэтин гражданствотын, олохсуйуу көрүҥүн судургутуллубут көрүҥүнэн ылыы;

— патеннаммакка эрэ Арассыыйа Бэдэрээссийэтигэр үлэни олоххо киллэрии;

— Арассыыйа Бэдэрээссийэтин территориятыгар үлэлиирин иһин физическэй сирэй үлэ маҥнайгы күнүттэн үлэлиир үлэтин дохуотуттан чэпчэтиллибит ставканан уон үс быраһыаннаах нолуок төлүүр. Бу араҥаҕа киирсэр дьон олорор сирдэригэр бэлиэтэнэллэрин иһин судаарыстыбаннай пошлинаттан босхолоноллор.

— Судаарыстыбаннай бырагыраама кыттыылааҕын онтон атын судаарыстыбаннай гарантията, социальнай харысхал, үлэнэн хааччыйыы, бэйэтин уонна дьиэ кэргэнин чилиэннэрин дьиэнэн-уотунан хааччыйыы көһөн кэлбит сирин региональнай бырагырааматын усулуобуйатынан олохтонор.

— Арассыыйа Бэдэрээссийэтин субъектара Судаарыстыбаннай бырагыраама кыттыылааҕар уонна кини дьиэ кэргэнигэр дьиэ-уот ороскуотун субсидиятыгар кыттыыны ылыахтарын сөп.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин тоҕус оройуона Судаарыстыбаннай бырагыраамаҕа кыттар:

— Алдан оройуона

— Аллайыаха оройуона

— Анабар оройуона

— Булун оройуона

— Ленскэй оройуон

— Миирнэй оройуона

— Нерюнгри оройуона

— Аллараа Халыма оройуона

— Усуйаана оройуона